ନୀଳଗିରି ଚଉତିଶା

ଜଗନ୍ନାଥ

ଭାବାର୍ଥ – (୧-୪) ଚୈତନ୍ୟ ଅର୍ଥାତ୍ ଚେତନା ବା ଜ୍ଞାନ କହୁଛି, ରେ ମନ ଖୋଜି ଖୋଜି ସାଧୁ ସଙ୍ଗରେ ଧ୍ୟାନଦିଅ । ଗୁରୁଙ୍କ ଗୁପ୍ତଜ୍ଞାନ ଅଶେଷ ବ୍ରହ୍ମ ମଣ୍ଡଳକୁ ଘୋଟିଛି, ନୀଳଗିରି ପର୍ବତରେ ସ୍ଵୟଂ ଜଗନ୍ନାଥ ବିଜେ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ମନ ନୀଳଗିରି ଭଉଁରି ମଣ୍ଡଳକୁ ଫେରି ଆସ । ଚନ୍ଦ୍ରସୂର୍ଯ୍ୟ ଯେ ଦୁଇଚକ୍ଷୁ, ତାଙ୍କୁ ବନ୍ଦ କର । ଷଡ଼ (ଛଡ଼) ଚକ୍ରରେ ବିହାର କର । ତନ୍ତ୍ର ଶାସ୍ତ୍ରରେ ପଦ୍ମାକୃତି ଛଅଟି ଚକ୍ର ବା ସ୍ଥାନ ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ଗୁହ୍ୟଦ୍ଵାରର ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱସ୍ଥ ‘ମୂଳାଧାର ବା ଆଧାରଚକ୍ର, ଲିଙ୍ଗ ମୂଳସ୍ତ ସ୍ୱାଧୀଷ୍ଠାନ ବା ଲିଙ୍ଗଚକ୍ର, ନାଭିମୂଳସ୍ଥ ମଣିପୂରକ ବା ନାଭିଚକ୍ର, ହୃଦୟମଧ୍ୟସ୍ଥ ଅନାହତ ବା ହୃଦୟଚକ୍ର, କଣ୍ଠଦେଶସ୍ଥ ବିଶୁଦ୍ଧ ବା କଣ୍ଠଚକ୍ର, ଭୂମଧ୍ୟସ୍ତ ‘ ଆଜ୍ଞା’ ବା ରାଧାଚକ୍ର ବା ବ୍ରହ୍ମରନ୍ଧ୍ର ଚକ୍ର । ଜୀବ ବା ଭବବାନ, ପରମ ଯେ ଆତ୍ମା । ନିତ୍ୟସ୍ଥଳ ଯେ ବୈକୁଣ୍ଠପୁର । ନିତ୍ୟସ୍ଥଳରେ ମନ ନିତ୍ୟସ୍ଥଳ ଅର୍ଥାତ୍ ମନବୈକୁଣ୍ଠପୁରରେ ଅଷ୍ଟସଖୀ ସେବାକୁ ବା ଅଷ୍ଟ ପ୍ରହର ସେବାକୁ ନିରନ୍ତର ଦେଖ । ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଡାକିଲେ ଠୁଳବ୍ରହ୍ମଙ୍କୁ ପାଇବୁ । ବୈକୁଣ୍ଠ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବୁ । ଷୋଳ ପାଖୁଡ଼ାଯୁକ୍ତ ପଦ୍ମ, ସଂସାର ଚକ୍ରର ଷୋଳଟି ଅର, ପଞ୍ଚକମୈନ୍ଦ୍ରିୟ, ପଞ୍ଚଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟ, ପଞ୍ଚ ତନ୍ନାତ୍ର ଓ ମନକୁ ଟାଣ କରି ଭେଦିବୁ । ଭଗବାନ ଅଣାକାର, ଅରୂପ, ମନ ଅଣାକାର । ରେ ମନ ଏ କଥାକୁ ହେଜ । ମନ, ଧ୍ୟାନ ଓ ଚଇତନକୁ ଏକ କରି ଭୂତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଆଗତ, ତିନି ଠାକୁରଙ୍କୁ ଏକ କରି ନିଶ୍ଚଳ ରହିବୁ । ଦୁଇ ଜୀବ ଓ ପରମକୁ ଧ୍ୟାନ କରି ମନକୁ ସ୍ଥିର ପୂର୍ବକ ତାଙ୍କୁ ଚାହିଁବୁ । ସେ ନୀଳଗିରି ନାଥ । ରେ ମନ, ସେଇ ନୀଳଗିରିରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଧାମୂର୍ତ୍ତି ଜଗନ୍ନାଥ ବିଜେ କରିଛନ୍ତି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ - (୫) ଅଶେଷ – ପଦ୍ମପାଦେ ମଧୁରସ, ହୁଙ୍କାବନ୍ଧେ – ଫୁଙ୍କାବନ୍ଧେ । (୬) ଖାଇ-ପାଇ ।

ଭାବାର୍ଥ - (୫-୭) ଯିଏ ପରମମୟ ଭଗବାନ, ଯିଏ ଅଶେଷ ଅର୍ଥାତ୍ ତାଙ୍କ ପଦ୍ମପାଦରେ ମଧୁରସ ପୂରି ରହିଛି, ମହାଶୂନ୍ୟରେ ଯାହାର ବାସ, ସ୍ୱୟଂ ସେ ନୀଳଗିରି ନାଥ । ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବ ଯାହାର ବାସସ୍ଥାନର ଲେଶମାତ୍ର ଚିହ୍ନ ପାଇନାହାନ୍ତି, ତୁ ତାଙ୍କୁ କେମିତି ପାଇବୁ ? ରେ ମନ, ଭଗବାନ ରୂପକ ମଧୁ ପାନକର । ମଧୁପାନ କରି ଭକ୍ତ ଭୋଳ ହୋଇ ଜ୍ଞାନହରା ହୋଇଯାଉଛି । ଏହି ରହସ୍ୟକୁ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରି ନାରଦ ତାକୁ ପିଇଲେ । ସେଇ ପ୍ରେମ-ଭକ୍ତି ରସରେ ବିମୋହିତା ହୋଇ ଗୋପାଙ୍ଗନା ନିଜକୁ ଧନ୍ୟ ମନେ କରିଛନ୍ତି । ସେମାନେ ନବଧା ଭକ୍ତି ପାଇଲେ ଓ ବୃନ୍ଦାବନରେ ରାସକ୍ରୀଡ଼ା କଲେ । ରେ ମନ, ଦେବତା, ମନୁଷ୍ୟ ଏ ପ୍ରେମରସ ପାଇ ସୁଖୀ ହୋଇଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ଚକ୍ଷୁରୁ ଆନନ୍ଦାଶ୍ରୁ ଝରି ପଡୁଛି ।

ରେ ସୁମନ, ମୋ ବୋଲ କର । ସାଧୁମାନଙ୍କ ସଙ୍ଗ ଲାଭ କର । ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଦ ତଳେ ଶରଣ ପଶ । ସେ ତୋର ଦୁଃଖ ହରଣ କରିବେ । ଜଗତରେ ସେ ହି ସବୁ କିଛି । ଛାର ଜଗା (କବି) ଅଜ୍ଞାନ ପଣରେ ନୀଳାଚଳନାଥଙ୍କୁ ଭଜିଲା ନାହିଁ ।